ساختار سازمانی چیه؟ ساختار سازمان، چیزیه که مشخص میکنه توی یک شرکت چه کسی، چه کاری رو انجام بده، چه کسایی زیر دست چه کسایی هستن و تصمیمات مهم چطور گرفته میشه. توی این مقاله می‌خواییم ببینیم ساختار سازمانی چیست، انواع ساختار سازمانی چیا هستن و برای تعریف ساختار سازمانی خودمون چیکار کنیم.

ساختار سازمانی چیست؟

همه شرکت‌ها، هر چقدر هم کوچیک یا بزرگ باشن، از ساختار سازمانی استفاده میکنن. یعنی هر شرکتی که یک سلسله مراتب داشته باشه، یک ساختار سازمانی هم داره. در واقع، نمودار سازمانی (یا ساختار سازمانی) یک نموداره که نشون میده توی یک شرکت چه پست هایی هست و کیا با هم رابطه دارن.

خلاصه اینکه، ساختار سازمانی یک ابزار مدیریتیه که به رسیدن به اهدافی که تعیین کردیم کمک میکنه و اگه لازم بود، به تغییر استراتژی‌های سازمان هم کمک میکنه.

انواع ساختار سازمانی

تو این مقاله می‌خوایم چند نوع معمول ساختار سازمانی رو بررسی کنیم و ببینیم چرا ازشون استفاده می‌کنن و چه مزایا و معایبی دارن.

1. ساختار سازمانی سلسله مراتبی

این مدل معروف ترین نوع ساختار سازمانیه. توی این مدل زنجیره فرمان از بالا (مثلا مدیرعامل یا مدیر) به پایین (مثلا کارمندای سطح اول و دوم) میره و هر کارمند یک رئیس داره. سطح اختیارات توی این مدل دقیقا مشخصه و اینکه باید به چه کسی گزارش بدیم هم معلومه. اما به خاطر بروکراسی احتمال نوآوری خیلی کمه.

2. ساختار سازمانی عملکردی

ساختار سازمانی، عملکردی شبیه ساختار سازمانی سلسله مراتبیه، فقط کارمندها رو بر اساس مهارت‌ها و کارایی که توی شرکت انجام میدن دسته بندی میکنه. تخصص گرایی توی این مدل به شدت بالاست اما ممکنه حالت سیلویی توی شرکت ایجاد بشه و ارتباط بین دپارتمان‌ها به شدت کم میشه.

3. ساختار سازمانی افقی یا مسطح

ساختار سازمانی افقی یا مسطح برای شرکتایی خوبه که فاصله کمی بین رئیسا و کارمندا وجود داره. خیلی از شرکت‌های جدید یا استارتاپ‌ها قبل از اینکه بزرگ بشن و بخش‌های مختلف بسازن، از ساختار سازمانی افقی استفاده می‌کنن. کارمندا مسئولیت های بیشتری دارن. ارتباطات بازتر و همه گیرتره اما هرچقدر سازمان بزرگتر بشه سردرگمی بین کارمندها به وجود میاد. چون نمیدونن سرپرستشون کیه و به چه کسی باید گزارش بدن.

4. ساختار سازمانی بخشی یا تقسیمی

توی ساختارهای سازمانی تقسیمی، هر بخش یا درپارتمان یک شرکت، روی منابع خودش کنترل داره. هر بخش میتونه تیم بازاریابی، تیم فروش، تیم فناوری اطلاعات و غیره خودش رو داشته باشه. این ساختار برای شرکتای بزرگی مثل دیجیکالا که توی بازارهای مختلف کار میکنن به خوبی جواب میده.

5. ساختار سازمانی ماتریسی

ساختار سازمانی ماتریسی هم یه مدل دیگه از ساختار سازمانیه که باید بشناسید. این مدل یک شبکه هست که تیم‌های چند منظوره‌ای که برای پروژه‌های خاص تشکیل میشن رو نشون میده. مثلا یه مهندس ممکنه همیشه توی بخش مهندسی کار کنه و یه مهندس دیگه، رئیس اون باشه، اما توی یک پروژه ی موقت با مدیر پروژه بخش دیگه ای همکاری کنه.

کدوم نوع ساختار سازمانی برای شرکت من مفیده؟

معمولا شرکتا به شکلی قابل پیش بینی و منظم رشد میکنن. شما باید بدونید که توی کدوم مرحله از رشد هستید تا بتونید ساختار سازمانی مناسب رو انتخاب کنید. وقتی توی مراحل مختلف رشد حرکت میکنید، باید با مشکلات مختلفی هم برخورد کنید.

چرخه حیات یک کسب‌وکار چهار مرحله داره که متناسب با این چهار مرحله باید یه ساختار رو انتخاب کنید.

مرحله استارتاپ

مرحله اول توسعه با رشد نامنظم، ساختار ساده و سیستم‌های غیررسمی مشخص میشه. توی این مرحله شرکت معمولا خیلی متمرکزه. شرکت‌های دات کام مثال خوبی از شرکت‌های استارتاپ هستن.

مرحله توسعه

مرحله دوم توسعه با رشد سریع و مثبت و همچنین ظهور سیستم‌های رسمی مشخص میشه. شرکت‌ها توی این مرحله معمولا روی تمرکز با تفویض اختیارات محدود تمرکز میکنن. یعنی رئیس‌ها کارهای خودشون رو به کارمندان می‌سپرن، اما هنوز کنترل کلی رو دست خودشون نگه میدارن.

مرحله تحکیم

مرحله سوم توسعه با رشد آهسته تر، بخش بندی، سیستم‌های رسمی و تمرکز متوسط مشخص میشه. توی این مرحله شرکت‌ها معمولا روی تقسیم بندی کارای مختلف به بخش‌های مستقل تمرکز می‌کنن.

مرحله تنوع

مرحله چهارم توسعه زمانی رخ میده که شرکت‌ها قدیمی تر و بزرگتر، رشد سریع، بوروکراسی و تمرکززدایی رو تجربه می‌کنن. توی این مرحله شرکت‌ها معمولا روی ایجاد تیم‌های چند منظوره و چند بخشی تمرکز می‌کنن.

کلام آخر

شناخت انواع ساختار سازمانی به شما کمک میکنه تا بدونید برای تعریف ساختار سازمانی خودتون باید چطور عمل کنید. اما قبل از اون مشخص کنید شرکتتون توی چه مرحه ای از رشد هست و وظایف با کمک کدوم ساختار بیشترین بهره وری رو دارن. می‌تونید از بوم کسب‌وکار هم استفاده کنید تا کار شناخت بیزینس‌تون راحتتر بشه.