یکی از ضعف‌های انسان‌های مدرن نداشتن قدرت تحلیله. وقتی مهارت تحلیل نداشته باشیم، نمی‌تونیم تفکر انتقادی داشته باشیم. تو مقاله‌های قبلی گفتم که تفکر انتقادی چیه و یکی از ارکان اصلیش، تحلیله. در ادامه باهام باشید تا هر چیزی که لازمه در این باره بدونین رو بگم.

تحلیل یا آنالیز چیه؟

به بررسی دقیق یه موضوع و توضیح و تفسیرش میگن آنالیز و تحلیل. وقتی تصمیم می‌گیریم منبع اطلاعاتی‌مون رو تحلیل کنیم، باید مولفه‌هاش مثل استدلال‌ها، ادعاها، دلایل، روش‌ها و شواهد دخیل در اون منبع رو به درستی بشناسیم. همچنین باید بدونیم چجوری این مولفه‌ها با هم کار می‌کنن.

تحلیل چجوری آغاز می‌شه؟

واسه تحلیل تو تفکر انتقادی لازمه یک منبع، نظریه یا فرایند رو از دیدگاه‌های مختلف بررسی کنیم. این بررسی تا زمانی که بتونیم موضوع رو به دقیقی توضیح بدیم، ادامه داره. به زبونی دیگه تحلیل تو تفکر انتقادی یعنی نگاه کردن به موضوع و بفهمیم یک منبع، نظریه‌ یا فرایند چجوری با منابع، نظرات و فرایندهای دیگه ارتباط پیدا می‌کنه.

مثلا واسه استخراج DNA از سلول‌های گیاهی، لازمه اول فرایند استخراج رو شناسایی کنیم و ببینیم که چرا انجام می‌شه و چطور به نتیجه میرسه. در آخر هم باید تاثیر هر کدوم از این مراحل رو درک کنیم.

چجوری منابع اطلاعاتی، استدلال‌ها و شواهد مختلف رو تحلیل کنیم؟

واسه این کار لازمه هدف منبع، فرضیات و ساختارش رو بررسی کنیم و ببینیم چجوری از شواهد استدلال استفاده می‌کنه و محدودیت‌هاش چیه. تو تحلیل استدلال‌های مختلف لازمه مواردی مثل ادعای اصلی، ادعای رد شده و استدلال‌های ارائه شده برای تایید ادعاها و شواهد به کار رفته رو بررسی کنیم. اگر می‌خواین روش استدلال رو تجزیه و تحلیل کنین، لازمه از خودتون بپرسین:

• این تحقیق چجوری طراحی شده؟
• این روش استدلال، چگونه از انواع داده‌ها و گروه‌های اجتماعی استفاده کرده؟
• فرآیند جمع‌آوری داده‌ها توضیح داده شده؟ از چه ابزارهایی استفاده شده؟
• آیا سوگیری تو فرآیند جمع‌آوری اطلاعات مشاهده می‌شه؟
• افراد شرکت‌کننده، چجوری انتخاب شدن؟
• فرضیات نویسنده، تاثیری روی روش استدلال داشته؟
• آیا این مدرک، از یک منبع معتبر و قابل اعتماده؟
• این شواهد چه کمکی به تایید ادعا می‌کنه؟
• چرا فقط بخشی از شواهد ارائه شده و فقط روی همان قسمت تاکید شده؟
• احتمال داره چه اطلاعاتی از این شواهد و مدارک حذف شده باشه؟
• ابزارها، روش‌ها یا مفاهیم به کاررفته برای تجزیه‌وتحلیل شواهد، چقدر مناسبه؟

یک استراتژی عملی تحلیل منابع

ماتریس تحلیلی

بعد از اینکه به جواب سوالات بالا رسیدیم، اونها رو وارد یه ماتریس تحلیلی می‌کنیم. این ماتریس همه‌ی ایده‌ها، متن‌ها و یادداشت‌های‌مون رو جمع‌آوری می‌کنه تا اونها را تو یک قالب یا چارچوب منظم ارائه بده. به صورت کلی ما دو ماتریکس داریم:

• ماتریکس منبع واحد
• ماتریکس برای چند منبع

اگر با یک منبع اطلاعاتی روبه‌رو باشیم باید از روش اول و در بقیه حالت‌ها از روش دوم استفاده می‌کنیم.

استفاده از نقشه بصری یا Mind Map

برای تحلیل اطلاعاتی که به دست آوردید قطعا کشیدن یه مایند مپ (mind map) موثر و کمک کننده اس. چون انسان موجودی بصریه و استفاده از شکل ها درک مسئله رو خیلی آسون‌تر میکنه. منظورمون کشیدن یه نقشه فیزیکی قابل دیدنه.

چجوری تحلیلمون رو ارائه بدیم؟

اول باید یادتون باشد منظور از تحلیل، خلاصه کردن نیست. بلکه باید اون موضوع رو به چند دسته مختلف تقسیم کنید و بعد استدلال و تحلیل شخصی خودتون رو بگید. همچنین لازمه به مخاطبت نشون بدید که چقدر تو تحلیل موضوع دقیق و عمیق بودید.

کلام آخر

داشتن قدرت تحلیل بر نگرش و دیدگاه‌مون نسبت به مسائل و موضوعات مختلف تاثیر قابل توجهی داره. با کسب مهارت تفکر انتقادی می‌تونیم به صورت منطقی به موضوعات نگاه کنیم و تصمیم درست‌تری بگیریم. اما مهمه که چه نوع سوالاتی میپرسید تا یه استدلال رو به درستی زیر سوال ببرید و تحلیل کنید.